Om de betrokkenheid van agrariërs bij waterkwaliteit en ecologie in de sloot te vergroten en om een nog beter beeld te krijgen van de watervegetatie in de sloten in het beheergebied ontstond enkele jaren geleden het idee om boeren via een app zelf hun sloten te laten meten.
Verdeeld beheer
Waternet is voor al het water in haar beheergebied KRW-plichtig, maar beheert niet alle watergangen. Ongeveer 5-10% is in beheer van Waternet en een even groot deel wordt beheerd door particulieren. Ongeveer 30-40% wordt beheerd door gemeenten en terreinbeheerders en circa 40-50% wordt beheerd door onze agrariërs.
Goede watervegetatie
Voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) moet Waternet veel inspanningen leveren om de chemische en ecologische waterkwaliteit te verbeteren. Een belangrijke factor voor een goede ecologische kwaliteit zijn de waterplanten. Een goede watervegetatie is opgebouwd in verschillende lagen:
- ondergedoken waterplanten (soorten die onder water groeien, zoals waterpest en fonteinkruiden)
- drijfbladplanten (zoals waterlelie en kikkerbeet)
- emerse waterplanten (soorten die boven het water uitgroeien, zoals riet en lisdodde)
- geen kroos en flab (drijvende laag algen)
2.png)
Een sloot in agrarisch gebied, met verschillende plantensoorten in alle vegetatielagen en geen kroos en flab
Watervegetatie meten
Meer vegetatie in de sloot betekent dus een betere waterkwaliteit en het is wenselijk dat slooteigenaren zich hier bewuster van worden. Als je oog hebt voor je sloot zie je meer waar het om gaat en wat jij daar zelf aan kunt bijdragen. Om deze reden en om een nog beter beeld te krijgen van de watervegetatie in de sloten in het beheergebied ontstond enkele jaren geleden het idee om boeren via een app zelf hun sloten te laten meten. In samenwerking met TAUW en vier agrarische collectieven binnen het beheergebied van Waternet (Noord-Holland Zuid, Rijn Vecht en Venen, Utrecht Oost, De Hollandse Venen) is zo ‘(s)Ken je Sloot’ ontwikkeld. De vragenlijst in de door TAUW ontwikkelde app zorgt ervoor dat de boeren met weinig moeite de gegevens in het veld kunnen invoeren en versturen.
Voorbeeld van een sloot met een goed ontwikkelde emerse vegetatie. Ook ondergedoken is een goed ontwikkelde vegetatie aanwezig in deze sloot, hoewel dat op de foto lastig te zien is.
Lange adem
De boeren leveren één keer per jaar, in de zomer, hun monitoringsgegevens aan. Door actief te monitoren op waterplanten kan een boer inzicht krijgen in de waterkwaliteit van zijn sloot en in welke mate deze verbetert. Waternet krijgt hiermee gegevens ter aanvulling op de resultaten van de standaardmonitoring. Daardoor ontstaat meer inzicht in de aan-/afwezigheid van waterplanten. Wel kunnen ontwikkelingen van watervegetaties erg lang op zich laten wachten. Het is dus wel een project van lange adem, voordat we echt resultaten zullen zien.
Meer inzicht
Met '(s)Ken je Sloot' wil Waternet boeren motiveren om waterplanten te monitoren, zodat wij deze gegevens langdurig kunnen volgen. Voor boeren geldt dat zij meer inzicht krijgen in wat er in hun sloten gebeurt en wat de kwaliteit is van het water dat wordt gedronken door het vee. Het is de wens om met de gegevens ook iets te kunnen zeggen over het effect van bepaalde (beheer) maatregelen, maar daarvoor is het nu nog te vroeg.
(s)Ken uw sloot met de app
Wil je kijken hoe het werkt? Bekijk dan deze filmpjes over de app en over hoe de metingen in de sloot worden uitgevoerd.
Projectupdate 2023
Sinds 2015 co-financiert Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) de Europese subsidieregeling voor Agrarisch Natuur- en LandschapsBeheer (ANLB) om boeren te stimuleren extra beheermaatregelen nemen die ten goede komen aan de ecologische waterkwaliteit.
TAUW heeft in 2023 geanalyseerd of deze blauwe diensten (beheerpakketten) inderdaad een aantoonbaar effect hebben op de ecologische waterkwaliteit. Hiervoor zijn locaties met en zonder beheerpakketten met elkaar vergeleken om te zien of een effect op de bedekking van watervegetatie zichtbaar is. Daarvoor zijn de monitoringsgegevens gebruikt van zowel het waterschapslaboratorium Stichting Waterproef en van het monitoringsproject (s)Ken je sloot, waarin agrariërs onder andere de bedekking van waterplanten in hun sloten monitoren. Voor de periode 2016-2021 waren er in totaal van 4468 locaties gegevens beschikbaar.
De analyse is gedaan met behulp van statistische toetsen. Aan de hand van de uitkomsten van de statistische toetsen is te zeggen of de bededekking in sloten met beheer en sloten zonder beheer significant van elkaar verschilt. Maar ook bijvoorbeeld bodemtype en (inlaat)water hebben effect op de groei van waterplanten. Daarom zijn binnen gebieden met een vergelijkbaar waterpeil, inlaatwater, bodemtype en landgebruik ook sloten met en zonder beheer met elkaar vergeleken. Daarnaast is ook gekeken of er verschillen per meetjaar zijn in de bedekking van waterplanten.
Uit de toetsing is het volgende naar voren gekomen. De beheerpakketten samen én het meetjaar hebben effect op de bedekking van waterplanten. De jaarlijkse variatie van kroos, flab, drijfbladplanten en onderwatervegetatie is groot. De jaarlijkse variatie komt door verschillen in hoeveelheid neerslag, temperatuur en aantal zonuren. Deze factoren hebben ook invloed op de groei van de verschillende groeivormen. De beheerpakketten hebben ook effect. Hoe langer de beheerpakketten worden toegepast, des te meer de bedekking van kroos en FLAB (floating algae beds) afneemt. Op de andere typen watervegetetatie (drijfblad, emers, submers) is nog geen eenduidige voor alle beheerpakketten te zien. De effecten van beheer zijn wellicht pas zichtbaar over langere termijn en daarom is het van belang om een langere tijdreeks te hebben van locaties met vergelijkbaar beheer. Dit pleit voor voortzetting van zowel de beheerpakketten als de monitoring. Met name (S)ken je sloot is daarbij waardevol, omdat agrariërs de sloten jaarlijks monitoren.