eDNA als nieuwe opsporingsmethode - video gemaakt met AI

Lozingen en lekkages zijn vaak moeilijk op te sporen. Vele emissiebronnen zijn veelal niet met het oog direct waarneembaar maar verlopen via diffuse emissiebronnen.  Tot nu toe namen we dan een watermonster en analyseerden we dat op gewasbeschermingsmiddelen. Hieraan kunnen we soms zien dat er gewasbeschermingsmiddelen in het water voorkomen die in een specifieke teelt gebruikt worden. De analyses hiervan duren echter lang (>14 dagen) en zijn kostbaar. En soms zijn de resultaten niet helpend: als er middelen gevonden worden die in verschillende teelten gebruikt kunnen worden, helpt dit niet altijd bij de opsporing van een lozing.

In 2021 is voor het eerst een proef gedaan met het ontwikkelen van een DNA-marker (primers). Voor twee gewassen is een eDNA profiel ontwikkeld. Hiermee kunnen we in een watermonster zien of het DNA van tomaat of paprika in het water zit. Daarmee kunnen we dan verder op zoek naar de bron van een lozing en deze saneren, waardoor de waterkwaliteit verbetert.

In 2022/2023 hebben we de set eDNA markers uit laten breiden voor de meest voorkomende teelten in de glastuinbouw. Voor roos, chrysant, komkommer, tomaat, paprika en amaryllis is nu een (primer) eDNA methode voorhanden.

Het was de bedoeling om uiteindelijk een set van acht gewassen te kunnen opsporen. Voor twee gewassen is dit echter niet gelukt: voor orchidee lijkt het in eerste instantie mogelijk om een marker te ontwikkelen die wél de orchidee detecteert die in de kas groeit, maar deze detecteert ook een wilde variant die ook nog eens in ons gebied voorkomt. Als je dan een positieve uitslag krijgt weet je nog niet zeker of het inderdaad stoffen uit de orchideeënkas betreft. Bij gerbera is het niet gelukt om een marker te ontwikkelen die voldoende betrouwbaar is.

Bijlage - Onze gereedschapskist

Waar het in de beginjaren vooral ging om het meten van het water met een ECmeter en het visueel opsporen van lozingen, is anno 2023 onze gereedschapskist veel uitgebreider geworden.

Zo maken we gebruik van zogenaamde terratransfers: een semi vaste meetopstelling die 24/7 temperatuur, zuurstof en EC kan meten en bij snelle veranderingen een alarm kan afgeven aan de opsporingsambtenaren. Zodoende kunnen we ook lozingen buiten kantooruren opsporen.

Omdat de EC niet altijd de beste voorspeller is van lozingen (het kan ook ‘gewoon’ zout zijn) gebruiken we steeds vaker nitraatmeters (NO3). Sinds 2023 hebben we daarom een dergelijke opstelling ook beschikbaar voor het 24/7 meten van nitraat (NO3) in het oppervlaktewater.

Ook kunnen we met een boot (Navigator van Aquon) een sloot over de gehele lengte meten, waardoor we bijvoorbeeld een verloop van de nitraatgehalten over de lengte van een sloot kunnen zien en daardoor dichter bij de bron van een lozing komen.

Daarnaast werken we met warmtebeeld camera’s. Vooral in de koudere maanden kunnen we hiermee lozingen opsporen, niet alleen puntlozingen vanuit een pijpje, maar ook via de bodem.