Voor wie dient u dit project in?

Ik ben zelf betrokken bij dit project

Voor welke organisatie werkt u?

Waterschap Noorderijlvest

Is de innovatie slim bedacht en nog onder de radar (relatief kleine innovatie, maar mooie impact)?

Nee, deze inzending voldoet niet aan bovenstaande omschrijving.

Heeft de innovatie (onafhankelijk van de categorie waarvoor je de inzending indient) een aspect van digitale transformatie? Wordt er bijvoorbeeld slim gebruik gemaakt van data?

Ja, verschillende informatiestromen worden gecombineerd. Aan de hand van de debieten van het gemaal weten we hoeveel water er in het filter gepompt wordt. Aan de hand van de niveaumeters in het bassin zien we ook wat het waterpeil in het bassin is. Daarnaast is de hoogte van de overstortdrempel bekend. Hierdoor weten we precies welk deel van het water overstort en welk deel door het ijzerzand trekt. Daarnaast vindt er een monitoringsprogramma plaats waarbij watermonsters genomen worden. Hierdoor valt de effectiviteit in de toekomst beter te beoordelen en valt het onderhoud beter te plannen.

In hoeverre lost deze innovatie een probleem op? Wat is de impact van deze innovatie?

Uit het onderzoek naar het Paterswoldsemeer waarin een water- en stoffenbalans is opgesteld kwam naar voren dat de Polder Hoornsedijk een aanzienlijk deel (ca. 20%) van de fosforbelasting (P-belasting) in het Paterswoldsemeer veroorzaakt. De impact op het meer was dermate groot dat een studie is gedaan naar manieren om deze belasting te minimaliseren.

In eerste instantie is gekeken naar de bronaanpak, maar toen dit niet binnen een haalbare termijn mogelijk bleek, is gekeken naar andere maatregelen. In tegenstelling tot een helofytenfilter, een traditionele oplossing om voedingsstoffen uit het water te halen, werkt een ijzerzandfilter het hele jaar door. Vooral in de winterperiode stroomt er veel water met hoge fosforconcentraties uit deze polder. Daarom is er voor een ijzerzandfilter gekozen. De toepassing van het ijzerzandfilter is één van de verschillende maatregelen die in samenhang, als allemaal kleine puzzelstukjes, zorgen dat het waterlichaam Paterswoldsemeer in 2027 gaat voldoen aan de KRW-normen.

Hoe innovatief, creatief en vernieuwend is de innovatie?

De toepassing van een ijzerzandfilter in deze vorm (in combinatie met een gemaal), is nog niet eerder als KRW-maatregel ingezet. Hoewel het gebruik van ijzerzand nog in de experimentele fase zit heeft het waterschap het aangedurfd om te investeren in dit concept.

Bij het Paterswoldsemeer heeft het filter nog een andere functie, omdat het zich bevindt binnen het Natuur Netwerk Nederland (NNN). Een vereiste was daarom dat het filter landschappelijk én natuurlijk ingepast kon worden binnen de NNN-zone. Het ijzerzandfilter is daarom zo ontworpen dat het past binnen het verkavelingspatroon van de polder en het een geschikte habitat en natuurwaarde vormt voor de flora en fauna die in de NNN-zone thuishoren. Denk aan soorten, zoals de poelkikker, heikikker en de otter, die belang hebben bij waterpartijen, poeltjes en plasdras-zones. Door de verschillende waterstanden in het filter ontstaan dit soort habitatten in de ijzerzandbedden.

Draagt deze innovatie bij aan meer kostenefficiëntie: hoe is de verhouding in kosten in geld en tijd en de (verwachte) impact van de innovatie?

Gezien de beperkte beschikbare ruimte waren andere types filters niet mogelijk. De optie helofytenfilter viel af omdat deze in de winter niet werkzaam is. Een bronaanpak (beëindigen uitspoeling) was hier niet wenselijk en ook niet mogelijk. Los daarvan zou het ook veel duurder u zijn geweest.



De kostenefficiëntie van deze maatregel is dus niet met andere opties te vergelijken omdat het de enige haalbare mogelijkheid was. Wel is het zo dat de uitvoeringskosten en beheer en onderhoudskosten binnen budget blijven. Daarmee is de efficiëntie tot nu hoog gebleken.



Overigens zijn de kosten van deze maatregel, afhankelijk van diverse variabelen, in deze toepassingsvorm, exclusief BTW, ongeveer €250.000-

Op welke manier draagt de innovatie bij aan de doelstellingen van de waterschappen om circulair, energieneutraal (en CO2-neutraal) te worden?

De innovatie draagt bij aan een circulair gebruik van grondstoffen, waarbij een restproduct weer een nuttige bestemming krijgt. IJzerzand is een natuurlijk restproduct dat vrijkomt bij de drinkwaterproductie en is in staat om fosfor op te nemen.

Daarnaast is een groot voordeel van een ijzerzandfilter dat het passief werkt zonder noodzaak van energiegebruik en zonder toevoeging van chemicaliën. Daarnaast vraagt het weinig onderhoud. Dit zorgt voor een kleinere footprint en lager energiegebruik.

Tijdens de bouw zijn de materialen per schip aangevoerd, om zo een kwetsbare dijk niet te belasten.

Is de inzending een voorbeeld van excellente samenwerking en participatie?

De keuze van het waterschap om te investeren in een ijzerzandfilter voor de polder Hoornsedijk is grotendeels gebaseerd op pilotprojecten, de (wetenschappelijke) kennis over de toepassing van ijzerzand én ook het inzicht in de bijdrage van een ijzerzandfilter op de totale waterkwaliteit van het Paterswoldsemeer. Er is hiervoor intensief samengewerkt met de gebiedspartners (o.a. het Meerschap Paterswolde, provincie Groningen en Prolander) en de omwonenden.

Voor het ontwerp moest er een balans gevonden worden tussen de effectiviteit van het filter, de landschappelijke inpassing én het feit dat het filter zich binnen het Natuur Netwerk Nederland (NNN) bevindt. Daarnaast zijn er meerdere gesprekken gevoerd met omwonenden om het concept toe te lichten en zorgen weg te nemen. Deze zorgen hadden grotendeels te maken et hoe het ijzerzandfilter in de toekomst zou worden gebruikt en wat voor impact een natuurlijk ingericht filter op de leefomgeving zou hebben. In overleg met de omwonenden en gebiedspartners is daarom een integraal monitoringsplan opgesteld om het functioneren van het ijzerzandfilter te volgen. De resultaten evalueren we jaarlijks met de omwonenden. Dit geeft binding, vertrouwen, plezier en sturing aan het beheer van het filter in het opvolgende jaar.