Voor wie dient u dit project in?

Ik ben zelf betrokken bij dit project

Indien u het project voor een derde voordraagt, wat is de naam van deze collega en voor welke organisatie werkt deze?

mede-indieners:
gemeente Amsterdam:
Ronald van Warmerdam, Jorine Noordman, Marleen van Egmond, Guido Nas, Artur van Pampus, Jacqueline Kostense
Waternet, AGV:
Anne van Rijn, Willemijn van Mossevelde, Fieke Vlaar, Nick van der Lee

Voor welke organisatie werkt u?

Waternet, AGV

Is de innovatie slim bedacht en nog onder de radar (relatief kleine innovatie, maar mooie impact)?

Nee, deze inzending voldoet niet aan bovenstaande omschrijving.

Heeft de innovatie (onafhankelijk van de categorie waarvoor je de inzending indient) een aspect van digitale transformatie? Wordt er bijvoorbeeld slim gebruik gemaakt van data?

nee

In hoeverre lost deze innovatie een probleem op? Wat is de impact van deze innovatie?

De Sloterplas (92 ha) in Amsterdam Nieuw-West heeft een extreem hoge fosforbelasting en maatregelen om die te verlagen zijn zeer ingrijpend voor de gebruiksfunctie (recreatie) en kostbaar. Daarom wordt een andere aanpak onderzocht in een praktijkproef. Om algenbloeien tegen te gaan en de biodiversiteit te verhogen wordt niet fosfor limiterend gemaakt, zoals gebruikelijk, maar stikstof. In de vorm van opgelost ammonium en nitraat. Dat wordt gedaan door de stadsgrachten (van de Sloterbinnenpolder, 1398 ha) rondom de Sloterplas grootschalig te herinrichten, de groei van waterplanten te bevorderen, en door lokale nutriëntenbronnen aan te pakken.
Dit kan als consequentie hebben dat blauwalgsoorten die opgelost stikstofgas (N2) kunnen opnemen (in plaats van de genoemde ammonium en nitraat) bij gebrek aan concurrentie juist harder gaan groeien. Eigen labonderzoek, gestaafd door internationale literatuur, geeft aan dat de aanwezige quaggamossels in de plas deze soorten (bv. Dolichospermum die daar voorkomt) kunnen eten. Daarom zorgen we ook voor meer vestigingsplaatsen voor deze mossels.
Een bekende andere plaagsoort Microcystis, die geen N2 kan gebruiken, wordt slecht door mossels gegeten. Dus die moet effectief in groei geremd worden door de Zuiverende Grachten. In zijn algemeenheid zal het limiteren van stikstof resulteren in meer en een hogere diversiteit aan waterplanten.
Deze aanpak verbetert niet alleen de Sloterplas, maar heel veel stadswater in stadsdeel Nieuw-West in Amsterdam.

Deze aanpak is niet alleen goed voor de Sloterplas, maar heeft als belangrijk effect dat de ecologie, biodiversiteit en belevingswaarde in het stadsdeel verbetert: helderder water met waterplanten in plaats van troebel water.

Er valt in de stadsgrachten veel te winnen omdat ontwerp en beheer gebaseerd is op het afvoeren van water waarbij het waterleven geen rol speelt. Grootschalig watersysteemherstel op basis van maatwerk is daarbij de basis. Daarbij gaan we leren hoe dit efficiënt kan worden aangepakt, hoe moet het worden beheerd, of geoogste planten hergebruikt kunnen worden, wat de kosten zijn, of er draagvlak is, etc.

Hoe innovatief, creatief en vernieuwend is de innovatie?

De typische eigenschappen van waterplanten, mossels en blauwalgen m.b.t. stikstof worden met elkaar gecombineerd om de waterkwaliteit in het KRW-lichaam én in de omringende stadswateren duurzaam te verbeteren. De aanpak van het totale watersysteem is bijzonder en bij bewezen succes kan de aanpak in de stadsgrachten een blauwdruk opleveren hoe anders om te gaan met stadswateren: inrichting en beheer waarbij gezond water sturend is.

Alle aspecten die er toe doen om ecologisch gezond oppervlaktewater te creëren worden meegenomen. We stellen ook de huidige functies en normen ter discussie en gebruiken bekende en innovatieve methodes, zoals het zuiveren van hemelwaterafvoeren in het oppervlaktewater zelf.

Doel is om kosteneffectief grote oppervlaktes ecologisch te verbeteren. De grote schaal levert ook een zichtbare verbetering van de leefomgeving.
Het is ook essentieel: een watersysteem kan alleen robuust plantenrijk en helder blijven als het grootschalig wordt aangepakt: alleen dan ontstaan Zuiverende Grachten die zichzelf schoon kunnen houden.

Voor meer details: zie de bijlage.

Draagt deze innovatie bij aan meer kostenefficiëntie: hoe is de verhouding in kosten in geld en tijd en de (verwachte) impact van de innovatie?

Op deze locatie waren de kosten voor KRW-maatregelen Sloterplas ruim M€10. We verwachten niet dat de kosten voor het spoor waarbij we van fosfor naar stikstof verschuiven goedkoper zal zijn. Maar daarbij worden wel groter delen van de gehele Sloterbinnenpolder veel beter, en niet alleen de Sloterplas.
Het doel is ook om zo efficiënt mogelijk ecologische winst te boeken in stedelijk water. De baten gaan over ecologisch herstel van biodiversiteit en voldoen aan de KRW. Er is geen kosten-baten analyse uitgevoerd.

Op welke manier draagt de innovatie bij aan de doelstellingen van de waterschappen om circulair, energieneutraal (en CO2-neutraal) te worden?

De Zuiverende Grachten zijn een alternatief voor een maatregelenpakket waarbij de fosforbronnen rondom de Sloterplas gesaneerd zouden worden. Er zouden 5 stuwen/sluizen rondom de plas komen, een defosfateringsinstallatie, zuiverende drains. Daarnaast zou de waterbodem chemisch gedeactiveerd worden. Het alternatieve scenario met Zuiverende Grachten en versterking van de mosselpopulatie zal ongetwijfeld een veel kleinere voetafdruk opleveren omdat vrijwel alleen met natuurlijk materiaal gewerkt wordt. Al zullen ook het herinrichten en het terugkerende beheer een belangrijke rol spelen. Emergente soorten zoals riet en lisdodde kunnen geoogst en hergebruikt worden.
Bij de bevordering van vestigingsplaatsen door mossels zullen wel kunstmatige materialen gebruikt worden, met name als drijflichamen.

Is de inzending een voorbeeld van excellente samenwerking en participatie?

Er wordt een proefproject van 400 m uitgevoerd bij Spoorpark Zuid. Dat wordt momenteel aangelegd. Een groot deel van dit traject ligt tegen de Toorop Schooltuin en uiteraard zijn zij zeer geïnteresseerd in verbetering van de ecologie in ‘hun’ gracht. In het verlengde van deze proef is een samenwerking met de gemeente Amsterdam op gang gekomen en dat heeft het project vleugels gegeven. De theoretische kant was al goed ontwikkeld, maar met Amsterdam erbij zijn we een stap verder gegaan. Er zijn in een groot deel in de Sloterbinnenpolder doellocaties gezocht waar daadwerkelijk ecologische winst te behalen valt, via allerlei verschillende methoden (zie bijlage). Deze worden uitgebreid beschreven in een document wat aan de besturen van het waterschap Amstel, Gooi en Vecht en aan de gemeente Amsterdam zal worden aangeboden. Dit document is bijna gereed. De participatie met de omgeving zal intensiveren als we de meest kansrijke locaties hebben geselecteerd waar we kunnen gaan starten. Hetzelfde geldt voor het toevoegen van vestigingsplaatsen voor mossels.